
рджेрд╣рд░ाрджूрди। рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдЪрдпрди рдк्рд░ोрди्рдирдд рд╡ेрддрдирдоाрди рдкрд░ рдЗंрдХ्рд░ीрдоेंрдЯ рди рджेрдиे рд╕рдо्рдмрди्рдзी рд╢ाрд╕рдиाрджेрд╢ рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдЕрджाрд▓рдд рдХा рджрд░рд╡ाрдЬा рдЦрдЯрдЦрдЯाрдпा рдЬाрдПрдЧा। рдПрд╕рд╕ीрдИрдЖрд░рдЯी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рд╡िрдирдп рдердкрд▓िрдпाрд▓ рдиे рдмрддाрдпा рдХि рд╕ाрддрд╡ें рдкे рдХрдоीрд╢рди рдХी рд╕िрдлाрд░िрд╢ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे 1.5 рд▓ाрдЦ рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдПрд╡ं 50 рд╣рдЬाрд░ рдиिрдЧрдо рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХो рдЪрдпрди рдк्рд░ोрди्рдирдд рд╡ेрддрдирдоाрди рдкрд░ рдЗंрдХ्рд░ीрдоेंрдЯ рджिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╕िрд░्рдл рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдЗрд╕рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рдХрд░рдиा рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рд╣рдардзрд░्рдоिрддा рдХो рд╣ी рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै। рдЬिрд╕рдХे рдЦिрд▓ाрдл рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╕рдб़рдХ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдХोрд░्рдЯ рддрдХ рдХी рд▓рдб़ाрдИ рд▓рдб़ेंрдЧे। рдЪुрдиाрд╡ी рд╕ाрд▓ рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рдпрд╣ рдЬंрдЧ рдкрд░ेрд╢ाрдиी рдХा рд╕рдмрдм рдмрди рд╕рдХрддी рд╣ै।1. рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рдХाрдиूрдиी рд╕्рд╡рд░ूрдк
рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рд╡ेрддрди рдиिрдпрдоाрд╡рд▓ी, 2016 рдоें рдЪрдпрди рдк्рд░ोрди्рдирдд рд╡ेрддрдирдоाрди рдкрд░ рд╕рднी рд░ाрдЬ्рдп рдХрд░्рдоिрдпों (рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╕рд╣िрдд) рдХो рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рд╡ेрддрдирд╡ृрдж्рдзि рдоिрд▓рддी рдеी।
рдЗрд╕ рд╕ंрд╢ोрдзрди рдоें рдпрд╣ рд╡ेрддрдирд╡ृрдж्рдзि рдХेрд╡рд▓ рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рд╕ंрд╡рд░्рдЧ (рд╢िрдХ्рд╖рдХों) рдХे рд▓िрдП рд╣рдЯा рджी рдЧрдИ, рдЬрдмрдХि рдЕрди्рдп рд╕ंрд╡рд░्рдЧों рдХो рдоिрд▓рддी рд░рд╣ेрдЧी।
рдпрд╣ рд╕्рдеिрддि рд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рд╕рдоाрдирддा рдХे рд╕िрдж्рдзांрдд рдкрд░ рд╕ीрдзा рдк्рд░рд╢्рди рдЦрдб़ा рдХрд░рддी рд╣ै।
- рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрд▓्рд▓ंрдШрди
(рдХ) рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 14 – рд╕рдоाрдирддा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░
“рд╕рдоाрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рд╕рдоाрди рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░”
рд╢िрдХ्рд╖рдХ рднी рд░ाрдЬ्рдп рдХрд░्рдоी рд╣ैं
рдЪрдпрди рдк्рд░ोрди्рдирдд рд╡ेрддрдирдоाрди рд╕рднी рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╕рдоाрди рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рд╣ै। рдХेрд╡рд▓ рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдЕрд▓рдЧ рдХрд░ рджेрдиा рдордирдоाрдиा (Arbitrary Classification) рдоाрдиा рдЬाрдПрдЧा।
рдЬрдм рддрдХ рд░ाрдЬ्рдп рдпрд╣ рд╕िрдж्рдз рди рдХрд░े рдХि рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдЕрд▓рдЧ рд░рдЦрдиे рдХा рдХोрдИ рдаोрд╕, рддрд░्рдХрд╕ंрдЧрдд рдФрд░ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╣िрдд рдоें рдХाрд░рдг рд╣ै, рддрдм рддрдХ рдпрд╣ рд╕ंрд╢ोрдзрди рдЕрд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рдоाрдиा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
(рдЦ) рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 16 – рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╕ेрд╡ा рдоें рд╕рдоाрди рдЕрд╡рд╕рд░
рд╕ेрд╡ा рд╢рд░्рддों рдоें рднेрджрднाрд╡ рд╕рдоाрди рдкрдж/рд╕्рдеिрддि рдоें рдЕрд╕рдоाрди рд▓ाрдн рдпрд╣ рд╕ेрд╡ा рдоें рд╕рдоाрдирддा рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ рдХा рдЙрд▓्рд▓ंрдШрди рд╣ै।
(рдЧ) рд╡ैрдз рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд (Doctrine of Legitimate Expectation)
рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рдЗрд╕ рд╡ेрддрдирд╡ृрдж्рдзि рдХा рд▓ाрдн рд▓ेрддे рдЖ рд░рд╣े рдеे । рдЕрдЪाрдирдХ рдмिрдиा рдаोрд╕ рдХाрд░рдг рд╣рдЯा рджिрдпा рдЧрдпा। рдЬрдмрдХि рд╕ुрдк्рд░ीрдо рдХोрд░्рдЯ рдиे рдоाрдиा рд╣ै рдХि рд░ाрдЬ्рдп рдордирдоाрдиे рдвंрдЧ рд╕े рдХिрд╕ी рд╕्рдеाрдкिрдд рд╕ेрд╡ा рд▓ाрдн рдХो рдирд╣ीं рдЫीрди рд╕рдХрддा।
- рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдкाрд╕ рдХ्рдпा рд╡ैрдз рдЖрдзाрд░ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП?
- рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рддрднी рдРрд╕ा рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै, рдЬрдм—
- рд╕्рдкрд╖्рдЯ рддрд░्рдХ (Intelligible Differentia) рд╣ो
- рдЙрд╕ рддрд░्рдХ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рд╕ीрдзा рд╕ंрдмंрдз рд╣ो
- рдиिрд░्рдгрдп рдордирдоाрдиा рди рд╣ो
рд╡िрдд्рддीрдп рдХाрд░рдг рд╣ों рддो
рд╕рднी рдкрд░ рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рд▓ाрдЧू рд╣ों
рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╡рд░्рдЧ рдХो рд▓рдХ्рд╖िрдд рди рдХрд░ें
рдпрджि рдпे рд╢рд░्рддें рдкूрд░ी рдирд╣ीं рд╣ोрддीं, рддो рдиिрдпрдо рдЕрд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рд╣ोрдЧा।рд╕рд░рдХाрд░ी рд╡ेрддрди рдиिрдпрдо 2016 рдХे рдк्рд░рд╕्рддрд░ 13 рдХे рдЙрдкрдиिрдпрдо (I) рд╡ (I) рдЬिрд╕рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2016 рдХो рдЕрдерд╡ा рдЙрд╕рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рдк्рд░ोрди्рдирддि рдкрд░ рд╡ेрддрди рдиिрд░्рдзाрд░рдг/ рд╕рдордпрдоाрди /рдЪрдпрди рд╡ेрддрдирдоाрди рдХे рд╕рдордп рдПрдХ рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рджिрдП рдЬाрдиे рдХा рдк्рд░ाрд╡िрдзाрди рдеा рдХो рд╕ंрд╢ोрдзिрдд рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рд╕ंрд╢ोрдзिрдд рдиिрдпрдо рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдЪрдпрди рд╡ेрддрдирдоाрди /рдк्рд░ोрди्рдирдд рд╡ेрддрдирдоाрди рдХे рд╕рдордп рдПрдХ рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि (increment) рджेрдп рдирд╣ीं рд╣ोрдЧी। рд╕ंрд╢ोрдзिрдд рдиिрдпрдо, рдЙрдд्рддрд░ाрдЦрдг्рдб рд╕рд░рдХाрд░ी рд╡ेрддрди (рдк्рд░рдердо рд╕ंрд╢ोрдзрди) рдиिрдпрдо 2025 рдоें рд▓िрдЦा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдиिрдпрдо 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2016 рд╕े рдк्рд░рд╡ृрдд्рдд рд╕рдордЭे рдЬाрдпेंрдЧे।
рд╡िрдЧрдд рджрд╕ рд╡рд░्рд╖ो рдоें рдЙрдд्рддрд░ाрдЦрдг्рдб рд╢ाрд╕рди рдХा рд╡िрдд्рдд рдЕрдиुрднाрдЧ-7 рдпрд╣ рддрдп рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрдпा рдХि рдХрд░рдиा рдХ्рдпा рд╣ै рдмрд╣ुрдд рдЪाрд▓ाрдХी рд╕े рд▓рдЧрднрдЧ рджрд╕ рд╡рд░्рд╖ों рдмाрдж рд╡ेрддрди рдиिрдпрдо -2016 рдХो рд╕ंрд╢ोрдзिрдд рдХрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рд╡िрдд्рддीрдп рд╣िрддों рдХो рдиुрдХрд╕ाрди рдкрд╣ुँрдЪाрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рд╡िрдд्рддीрдп рд▓ाрднों рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рдХрд░рдиा рддрдеा рдЕрди्рдп рдХाрд░्рдоिрдХों рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдЪрдпрди-рдк्рд░ोрди्рдирддि рдХे рдоाрдорд▓ों рдоें рд╡ेрддрдирд╡ृрдж्рдзि рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд░рдЦрдиा рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣िрддों рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рд╣ै। 2016 рдоें рд╡ेрддрди рдиिрдпрдо -2016 рд▓ाрдпा рдЧрдпा, рдЗрд╕ рдиिрдпрдо рдХे рдк्рд░рд╕्рддрд░ 13 рдХे рдЙрдк рдиिрдпрдо (I) рд╡ (I) рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2016 рдХो рдЕрдерд╡ा рдЙрд╕рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рдк्рд░ोрди्рдирддि рдкрд░ рд╡ेрддрди рдиिрд░्рдзाрд░рдг/ рд╕рдордпрдоाрди /рдЪрдпрди рд╡ेрддрдирдоाрди рдХे рд╕рдордп рдПрдХ рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рджिрдП рдЬाрдиे рдХा рдк्рд░ाрд╡िрдзाрди рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдПрдХ рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рджी рдЧрдпी рд▓ेрдХिрди 2019 рдХे рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдХा рд╢ाрд╕рдиाрджेрд╢ рдЬिрд╕рдоें рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдирд╣ीं рдеा рдХि ‘рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рджेрдп рд╣ोрдЧा’ рдХे рдХाрд░рдг рдЬिрди рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдиे рдПрдХ рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рд▓िрдпा рдеा рдЙрдирд╕े рд╡рд╕ूрд▓ी рдХे рдЖрджेрд╢ рд╣ुрдпे। рдЬो рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╡рд╕ूрд▓ी рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдоाрдирдиीрдп рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХी рд╢рд░рдг рдоें рдЧрдП рдЙрдирд╕े рд╡рд╕ूрд▓ी рдХिрдпे рдЬाрдиे рдкрд░ рд░ोрдХ рд▓рдЧ рдЧрдпी рдЕंрддрддः рдоाрдирдиीрдп рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें рдлैрд╕рд▓ा рджिрдП рд▓ेрдХिрди рдЬो рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╡рд╕ूрд▓ी рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдоाрдирдиीрдп рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдоें рдирд╣ीं рдЧрдП рдЙрдирдХी рд╡рд╕ूрд▓ी рдХी рдЧрдпी। рдоाрдирдиीрдп рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे рдлैрд╕рд▓ा рджिрдпा рдХि рдЬिрди рд╢िрдХ्рд╖рдХों рд╕े рд╡рд╕ूрд▓ी рдХी рдЧрдпी рд╣ै рдЙрдирдХो рд╡рд╕ूрд▓ी рдХी рдзрдирд░ाрд╢ि рдХो рд╡ाрдкрд╕ рдХिрдпा рдЬाрдп।
рдоाрдирдиीрдп рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХे рдиिрд░्рдгрдпाрдиुрд╕ाрд░ рдЬिрди рд╕рд╣ाрдпрдХ рдЕрдз्рдпाрдкрдХों рдХो рд╡ेрддрди рдиिрдпрдо 2016 рдХे рд▓ाрдЧू рд╣ोрдиे рдХी рддिрдеि 01.01.2016 рддрдеा рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдХे рджिрдиांрдХ 06.09.2019 рддрдеा 13.09.2019 рдХे рд╢ाрд╕рдиाрджेрд╢ рд▓ाрдЧू рд╣ोрдиे рдХे рдЕрд╡рдзि рдХे рджौрд░ाрди рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рдЕрдиुрдорди्рдп рдХी рдЧрдпी рдеी рдХे рдХ्рд░рдо рдоें рдЕрдзिрдХ рднुрдЧрддाрди рдХी рд░ाрд╢ि рдХी рд╢िрдХ्рд╖рдХों рд╕े рд╡рд╕ूрд▓ी рдХो рд╕्рдердЧिрдд рдХрд░ рджी рдЧрдпी рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдЖрдЬ 2025 рдоें рд╡ेрддрди рдиिрдпрдо 2016 рдоें рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рддрдеा рд╕ंрд╢ोрдзिрдд рд╡ेрддрди рдиिрдпрдо 2025 рдоें рд▓िрдЦा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдиिрдпрдо 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2016 рд╕े рдк्рд░рд╡ृрдд्рдд рд╕рдордЭे рдЬाрдпेंрдЧे। рдпрд╣ рднी рдЖрджेрд╢ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдХे 2019 рдХे рд╢ाрд╕рдиाрджेрд╢ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡ेрддрди рдХा рдкुрдирд░्рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХिрдпा рдЬाрдп рдпрд╣ рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рд╣िрддों рдХे рдЦिрд▓ाрдл рд╣ै। рдЬिрди рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдиे рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рдирд╣ीं рд▓ी рдЙрдирдХो рд╡िрдд्рддीрдп рдиुрдХрд╕ाрди рд╣ोрдЧा। рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдЗрд╕ рд╣рдардзрд░्рдоिрддा рдХे рдЦिрд▓ाрдл рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣ाрдИрдХोрд░्рдЯ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рд╕ुрдк्рд░ीрдо рдХोрд░्рдЯ рддрдХ рд▓рдб़ाрдИ рд▓рдб़ेंрдЧे।