menu

Sunday, 21 December 2025

рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб: рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рдЧीрддा рдХे рд╢्рд▓ोрдХ рдХा рдкाрда рд╣ुрдЖ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп, рд░ाрдЬ्рдп рдкाрда्рдпрдЪрд░्рдпा рдХी рд░ुрдкрд░ेрдЦा рдоें рднी рд╢ाрдоिрд▓

 


рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдкुрд╖्рдХрд░ рд╕िंрд╣ рдзाрдоी рдиे рд░рд╡िрд╡ाрд░ рдХो рдШोрд╖рдгा рдХी рд╣ै рдХि рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рд╢्рд░ीрдордж् рднрдЧрд╡рдд рдЧीрддा рдХे рд╢्рд▓ोрдХ рдХे рдкाрда рдХो рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдордХрд╕рдж рдЫाрдд्рд░ों рдХो рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि, рдиैрддिрдХ рдоूрд▓्рдпों рдФрд░ рдЬीрд╡рди рджрд░्рд╢рди рд╕े рдЬोрдб़рдиा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдирдХे рд╕рд░्рд╡ांрдЧीрдг рд╡िрдХाрд╕ рдХा рдоाрд░्рдЧ рдк्рд░рд╢рд╕्рдд рд╣ोрдЧा।

рд╕ीрдПрдо рдиे рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рдПрдХ्рд╕ рдкрд░ рдПрдХ рдкोрд╕्рдЯ рдоें рдпрд╣ рдмाрдд рдХрд╣ी। рд╡рд╣ीं, рд╕ीрдПрдо рдиे рдПрдХ рд╡ीрдбिрдпो рдкोрд╕्рдЯ рдоें, рдЕрд▓्рдоोрдб़ा рдЬिрд▓े рдоें рд╕्рдеिрдд рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдХрдЯाрд░рдорд▓ рд╕ूрд░्рдп рдоंрджिрд░ рдХा рдЬिрдХ्рд░ рдХिрдпा। рднрдЧрд╡ाрди рд╕ूрд░्рдпрджेрд╡ рдХो рд╕рдорд░्рдкिрдд рдпрд╣ рдоंрджिрд░ рдХрдд्рдпूрд░ी рдХाрд▓ рдХी рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд╡ाрд╕्рддुрдХрд▓ा рдФрд░ рдЧрд╣рд░ी рднрдХ्рддि рдХा рдк्рд░рдоाрдг рд╣ै। рд╕ीрдПрдо рдзाрдоी рдиे рдоंрджिрд░ рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдкрд░ рдЬोрд░ рджेрддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा, рдпрд╣ рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдХे рдЧौрд░рд╡рд╢ाрд▓ी рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдФрд░ рдЬीрд╡ंрдд рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдкрд░ंрдкрд░ा рдХो рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै।

рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдиे рдЬाрд░ी рдХिрдпा рдеा рдпрд╣ рдиिрд░्рджेрд╢
рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдиे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рдиिрд░्рджेрд╢ рдЬाрд░ी рдХिрдпा рдеा рдХि рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рднрдЧрд╡рдд рдЧीрддा рдХे рд╢्рд▓ोрдХों рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХрд░ें। рд╕ाрде рд╣ी рдЫाрдд्рд░-рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХो рдЬाрдирдХाрд░ी рджें рдХि рд╢्рд░ीрдордж् рднрдЧрд╡рдд рдЧीрддा рдХे рд╕िрдж्рдзांрдд рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рд╕े рдоूрд▓्рдп, рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░, рдиेрддृрдд्рд╡ рдХौрд╢рд▓, рдиिрд░्рдгрдп рдХ्рд╖рдорддा, рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рд╕ंрддुрд▓рди рдФрд░ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╕ोрдЪ рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЫाрдд्рд░-рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХो рдпрд╣ рднी рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЬाрдП рдХि рд╢्рд░ीрдордж् рднрдЧрд╡рдд рдЧीрддा рдоें рджिрдП рдЧрдП рдЙрдкрджेрд╢ рд╕ांрдЦ्рдп, рдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди, рддрд░्рдХрд╢ाрд╕्рдд्рд░, рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдПрд╡ं рдиैрддिрдХ рджрд░्рд╢рди рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ैं, рдЬो рдзрд░्рдордиिрд░рдкेрдХ्рд╖ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рд╕ंрдкूрд░्рдг рдоाрдирд╡рддा рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ैं।

рднрдЧрд╡рдд рдЧीрддा рдФрд░ рд░ाрдоाрдпрдг рдХो рд░ाрдЬ्рдп рдкाрда्рдпрдЪрд░्рдпा рдХी рд░ुрдкрд░ेрдЦा рдоें рд╢ाрдоिрд▓

рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдкुрд╖्рдХрд░ рд╕िंрд╣ рдзाрдоी рдХे рдиिрд░्рджेрд╢ рдкрд░ рд╢्рд░ीрдордж् рднрдЧрд╡рдд рдЧीрддा рдФрд░ рд░ाрдоाрдпрдг рдХो рд░ाрдЬ्рдп рдкाрда्рдпрдЪрд░्рдпा рдХी рд░ुрдкрд░ेрдЦा рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдХрд░ рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдиिрджेрд╢рдХ рдбॉ. рдоुрдХुрд▓ рдХुрдоाрд░ рд╕рддी рдХे рдоुрддाрдмिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рд░ाрдЬ्рдп рдкाрда्рдпрдЪрд░्рдпा рдХी рд░ूрдкрд░ेрдЦा рдХी рд╕िрдлाрд░िрд╢ рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рдкाрда्рдп рдкुрд╕्рддрдХों рдХो рдЕрдЧрд▓े рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕рдд्рд░ рд╕े рд▓ाрдЧू рдХिрдпा рдЬाрдиा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡िрдд рд╣ै। рд╢िрдХ्рд╖ा рдиिрджेрд╢рдХ рдиे рдХрд╣ा, рд╢्рд░ीрдордж् рднрдЧрд╡рдд рдЧीрддा рдХो рдЬीрд╡рди рдХे рд╣рд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдкрде рдк्рд░рджрд░्рд╢рдХ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЖрдзाрд░ рднी рд╣ै। рдЬो рди рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдзाрд░्рдоिрдХ рдЧ्рд░ंрде рд╣ै рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдХे рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рддрдеा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХा рднी рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЧ्рд░ंрде рд╣ै। рдЬिрд╕рдоें рдордиुрд╖्рдп рдХे рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░, рдиिрд░्рдгрдп рдХ्рд╖рдорддा, рдХрд░्рддрд╡्рдпрдиिрд╖्рдаा, рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдПрд╡ं рд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рдг рдЬीрд╡рди рдЬीрдиे рдХे рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рддрд░्рдХ рдиिрд╣िрдд рд╣ैं। рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЫाрдд्рд░-рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХो рдПрдХ рд╢्рд░ेрд╖्рда рдиाрдЧрд░िрдХ рдмрдиाрдиे рдХे рджृрд╖्рдЯिрдЧрдд рд╢्рд░ीрдордж् рднрдЧрд╡рдд рдЧीрддा рдоीрд▓ рдХा рдкрдд्рдерд░ рд╕ाрдмिрдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।

Saturday, 20 December 2025

рд╢िрдХ्рд╖ा рдЬрдЧрдд рд╕рдоाрдЪाрд░ 21 рджिрд╕ंрдмрд░ 2025


 









рд╢िрдХ्рд╖рдХो рдиे рдЪрдпрди рдк्рд░ोрди्рдирдд рд╡ेрддрдирдоाрди рдкрд░ рдЗंрдХ्рд░ीрдоेंрдЯ рди рджेрдиे рд╕рдо्рдмрди्рдзी рд╢ाрд╕рдиाрджेрд╢ рдХो рднेрджрднाрд╡ рдкूрд░्рдг рдмрддाрдпा


 рджेрд╣рд░ाрджूрди। рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдЪрдпрди рдк्рд░ोрди्рдирдд рд╡ेрддрдирдоाрди рдкрд░ рдЗंрдХ्рд░ीрдоेंрдЯ рди рджेрдиे рд╕рдо्рдмрди्рдзी рд╢ाрд╕рдиाрджेрд╢ рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдЕрджाрд▓рдд рдХा рджрд░рд╡ाрдЬा рдЦрдЯрдЦрдЯाрдпा рдЬाрдПрдЧा। рдПрд╕рд╕ीрдИрдЖрд░рдЯी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рд╡िрдирдп рдердкрд▓िрдпाрд▓ рдиे рдмрддाрдпा рдХि рд╕ाрддрд╡ें рдкे рдХрдоीрд╢рди рдХी рд╕िрдлाрд░िрд╢ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे 1.5 рд▓ाрдЦ рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдПрд╡ं 50 рд╣рдЬाрд░ рдиिрдЧрдо рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХो рдЪрдпрди рдк्рд░ोрди्рдирдд рд╡ेрддрдирдоाрди рдкрд░ рдЗंрдХ्рд░ीрдоेंрдЯ рджिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╕िрд░्рдл рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдЗрд╕рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рдХрд░рдиा рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рд╣рдардзрд░्рдоिрддा рдХो рд╣ी рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै। рдЬिрд╕рдХे рдЦिрд▓ाрдл рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╕рдб़рдХ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдХोрд░्рдЯ рддрдХ рдХी рд▓рдб़ाрдИ рд▓рдб़ेंрдЧे। рдЪुрдиाрд╡ी рд╕ाрд▓ рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рдпрд╣ рдЬंрдЧ рдкрд░ेрд╢ाрдиी рдХा рд╕рдмрдм рдмрди рд╕рдХрддी рд╣ै।

1. рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рдХाрдиूрдиी рд╕्рд╡рд░ूрдк

рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рд╡ेрддрди рдиिрдпрдоाрд╡рд▓ी, 2016 рдоें рдЪрдпрди рдк्рд░ोрди्рдирдд рд╡ेрддрдирдоाрди рдкрд░ рд╕рднी рд░ाрдЬ्рдп рдХрд░्рдоिрдпों (рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╕рд╣िрдд) рдХो рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рд╡ेрддрдирд╡ृрдж्рдзि рдоिрд▓рддी рдеी।

рдЗрд╕ рд╕ंрд╢ोрдзрди рдоें рдпрд╣ рд╡ेрддрдирд╡ृрдж्рдзि рдХेрд╡рд▓ рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рд╕ंрд╡рд░्рдЧ (рд╢िрдХ्рд╖рдХों) рдХे рд▓िрдП рд╣рдЯा рджी рдЧрдИ, рдЬрдмрдХि рдЕрди्рдп рд╕ंрд╡рд░्рдЧों рдХो рдоिрд▓рддी рд░рд╣ेрдЧी।

рдпрд╣ рд╕्рдеिрддि рд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рд╕рдоाрдирддा рдХे рд╕िрдж्рдзांрдд рдкрд░ рд╕ीрдзा рдк्рд░рд╢्рди рдЦрдб़ा рдХрд░рддी рд╣ै।

  1. рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрд▓्рд▓ंрдШрди

(рдХ) рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 14 – рд╕рдоाрдирддा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░

“рд╕рдоाрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рд╕рдоाрди рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░”

рд╢िрдХ्рд╖рдХ рднी рд░ाрдЬ्рдп рдХрд░्рдоी рд╣ैं
рдЪрдпрди рдк्рд░ोрди्рдирдд рд╡ेрддрдирдоाрди рд╕рднी рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╕рдоाрди рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рд╣ै। рдХेрд╡рд▓ рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдЕрд▓рдЧ рдХрд░ рджेрдиा рдордирдоाрдиा (Arbitrary Classification) рдоाрдиा рдЬाрдПрдЧा।

рдЬрдм рддрдХ рд░ाрдЬ्рдп рдпрд╣ рд╕िрдж्рдз рди рдХрд░े рдХि рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдЕрд▓рдЧ рд░рдЦрдиे рдХा рдХोрдИ рдаोрд╕, рддрд░्рдХрд╕ंрдЧрдд рдФрд░ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╣िрдд рдоें рдХाрд░рдг рд╣ै, рддрдм рддрдХ рдпрд╣ рд╕ंрд╢ोрдзрди рдЕрд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рдоाрдиा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

(рдЦ) рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 16 – рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╕ेрд╡ा рдоें рд╕рдоाрди рдЕрд╡рд╕рд░

рд╕ेрд╡ा рд╢рд░्рддों рдоें рднेрджрднाрд╡ рд╕рдоाрди рдкрдж/рд╕्рдеिрддि рдоें рдЕрд╕рдоाрди рд▓ाрдн рдпрд╣ рд╕ेрд╡ा рдоें рд╕рдоाрдирддा рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ рдХा рдЙрд▓्рд▓ंрдШрди рд╣ै।

(рдЧ) рд╡ैрдз рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд (Doctrine of Legitimate Expectation)

рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рдЗрд╕ рд╡ेрддрдирд╡ृрдж्рдзि рдХा рд▓ाрдн рд▓ेрддे рдЖ рд░рд╣े рдеे । рдЕрдЪाрдирдХ рдмिрдиा рдаोрд╕ рдХाрд░рдг рд╣рдЯा рджिрдпा рдЧрдпा। рдЬрдмрдХि рд╕ुрдк्рд░ीрдо рдХोрд░्рдЯ рдиे рдоाрдиा рд╣ै рдХि рд░ाрдЬ्рдп рдордирдоाрдиे рдвंрдЧ рд╕े рдХिрд╕ी рд╕्рдеाрдкिрдд рд╕ेрд╡ा рд▓ाрдн рдХो рдирд╣ीं рдЫीрди рд╕рдХрддा।

  1. рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдкाрд╕ рдХ्рдпा рд╡ैрдз рдЖрдзाрд░ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП?
  2. рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рддрднी рдРрд╕ा рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै, рдЬрдм—
  3. рд╕्рдкрд╖्рдЯ рддрд░्рдХ (Intelligible Differentia) рд╣ो
  4. рдЙрд╕ рддрд░्рдХ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рд╕ीрдзा рд╕ंрдмंрдз рд╣ो
  5. рдиिрд░्рдгрдп рдордирдоाрдиा рди рд╣ो
  6. рд╡िрдд्рддीрдп рдХाрд░рдг рд╣ों рддो
    рд╕рднी рдкрд░ рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рд▓ाрдЧू рд╣ों

рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╡рд░्рдЧ рдХो рд▓рдХ्рд╖िрдд рди рдХрд░ें

рдпрджि рдпे рд╢рд░्рддें рдкूрд░ी рдирд╣ीं рд╣ोрддीं, рддो рдиिрдпрдо рдЕрд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рд╣ोрдЧा।рд╕рд░рдХाрд░ी рд╡ेрддрди рдиिрдпрдо 2016 рдХे рдк्рд░рд╕्рддрд░ 13 рдХे рдЙрдкрдиिрдпрдо (I) рд╡ (I) рдЬिрд╕рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2016 рдХो рдЕрдерд╡ा рдЙрд╕рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рдк्рд░ोрди्рдирддि рдкрд░ рд╡ेрддрди рдиिрд░्рдзाрд░рдг/ рд╕рдордпрдоाрди /рдЪрдпрди рд╡ेрддрдирдоाрди рдХे рд╕рдордп рдПрдХ рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рджिрдП рдЬाрдиे рдХा рдк्рд░ाрд╡िрдзाрди рдеा рдХो рд╕ंрд╢ोрдзिрдд рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рд╕ंрд╢ोрдзिрдд рдиिрдпрдо рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдЪрдпрди рд╡ेрддрдирдоाрди /рдк्рд░ोрди्рдирдд рд╡ेрддрдирдоाрди рдХे рд╕рдордп рдПрдХ рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि (increment) рджेрдп рдирд╣ीं рд╣ोрдЧी। рд╕ंрд╢ोрдзिрдд рдиिрдпрдо, рдЙрдд्рддрд░ाрдЦрдг्рдб рд╕рд░рдХाрд░ी рд╡ेрддрди (рдк्рд░рдердо рд╕ंрд╢ोрдзрди) рдиिрдпрдо 2025 рдоें рд▓िрдЦा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдиिрдпрдо 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2016 рд╕े рдк्рд░рд╡ृрдд्рдд рд╕рдордЭे рдЬाрдпेंрдЧे।

рд╡िрдЧрдд рджрд╕ рд╡рд░्рд╖ो рдоें рдЙрдд्рддрд░ाрдЦрдг्рдб рд╢ाрд╕рди рдХा рд╡िрдд्рдд рдЕрдиुрднाрдЧ-7 рдпрд╣ рддрдп рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрдпा рдХि рдХрд░рдиा рдХ्рдпा рд╣ै рдмрд╣ुрдд рдЪाрд▓ाрдХी рд╕े рд▓рдЧрднрдЧ рджрд╕ рд╡рд░्рд╖ों рдмाрдж рд╡ेрддрди рдиिрдпрдо -2016 рдХो рд╕ंрд╢ोрдзिрдд рдХрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рд╡िрдд्рддीрдп рд╣िрддों рдХो рдиुрдХрд╕ाрди рдкрд╣ुँрдЪाрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рд╡िрдд्рддीрдп рд▓ाрднों рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рдХрд░рдиा рддрдеा рдЕрди्рдп рдХाрд░्рдоिрдХों рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдЪрдпрди-рдк्рд░ोрди्рдирддि рдХे рдоाрдорд▓ों рдоें рд╡ेрддрдирд╡ृрдж्рдзि рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд░рдЦрдиा рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣िрддों рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рд╣ै। 2016 рдоें рд╡ेрддрди рдиिрдпрдо -2016 рд▓ाрдпा рдЧрдпा, рдЗрд╕ рдиिрдпрдо рдХे рдк्рд░рд╕्рддрд░ 13 рдХे рдЙрдк рдиिрдпрдо (I) рд╡ (I) рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2016 рдХो рдЕрдерд╡ा рдЙрд╕рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рдк्рд░ोрди्рдирддि рдкрд░ рд╡ेрддрди рдиिрд░्рдзाрд░рдг/ рд╕рдордпрдоाрди /рдЪрдпрди рд╡ेрддрдирдоाрди рдХे рд╕рдордп рдПрдХ рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рджिрдП рдЬाрдиे рдХा рдк्рд░ाрд╡िрдзाрди рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдПрдХ рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рджी рдЧрдпी рд▓ेрдХिрди 2019 рдХे рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдХा рд╢ाрд╕рдиाрджेрд╢ рдЬिрд╕рдоें рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдирд╣ीं рдеा рдХि ‘рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рджेрдп рд╣ोрдЧा’ рдХे рдХाрд░рдг рдЬिрди рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдиे рдПрдХ рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рд▓िрдпा рдеा рдЙрдирд╕े рд╡рд╕ूрд▓ी рдХे рдЖрджेрд╢ рд╣ुрдпे। рдЬो рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╡рд╕ूрд▓ी рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдоाрдирдиीрдп рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХी рд╢рд░рдг рдоें рдЧрдП рдЙрдирд╕े рд╡рд╕ूрд▓ी рдХिрдпे рдЬाрдиे рдкрд░ рд░ोрдХ рд▓рдЧ рдЧрдпी рдЕंрддрддः рдоाрдирдиीрдп рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें рдлैрд╕рд▓ा рджिрдП рд▓ेрдХिрди рдЬो рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╡рд╕ूрд▓ी рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдоाрдирдиीрдп рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдоें рдирд╣ीं рдЧрдП рдЙрдирдХी рд╡рд╕ूрд▓ी рдХी рдЧрдпी। рдоाрдирдиीрдп рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे рдлैрд╕рд▓ा рджिрдпा рдХि рдЬिрди рд╢िрдХ्рд╖рдХों рд╕े рд╡рд╕ूрд▓ी рдХी рдЧрдпी рд╣ै рдЙрдирдХो рд╡рд╕ूрд▓ी рдХी рдзрдирд░ाрд╢ि рдХो рд╡ाрдкрд╕ рдХिрдпा рдЬाрдп।

рдоाрдирдиीрдп рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХे рдиिрд░्рдгрдпाрдиुрд╕ाрд░ рдЬिрди рд╕рд╣ाрдпрдХ рдЕрдз्рдпाрдкрдХों рдХो рд╡ेрддрди рдиिрдпрдо 2016 рдХे рд▓ाрдЧू рд╣ोрдиे рдХी рддिрдеि 01.01.2016 рддрдеा рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдХे рджिрдиांрдХ 06.09.2019 рддрдеा 13.09.2019 рдХे рд╢ाрд╕рдиाрджेрд╢ рд▓ाрдЧू рд╣ोрдиे рдХे рдЕрд╡рдзि рдХे рджौрд░ाрди рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рдЕрдиुрдорди्рдп рдХी рдЧрдпी рдеी рдХे рдХ्рд░рдо рдоें рдЕрдзिрдХ рднुрдЧрддाрди рдХी рд░ाрд╢ि рдХी рд╢िрдХ्рд╖рдХों рд╕े рд╡рд╕ूрд▓ी рдХो рд╕्рдердЧिрдд рдХрд░ рджी рдЧрдпी рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдЖрдЬ 2025 рдоें рд╡ेрддрди рдиिрдпрдо 2016 рдоें рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рддрдеा рд╕ंрд╢ोрдзिрдд рд╡ेрддрди рдиिрдпрдо 2025 рдоें рд▓िрдЦा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдиिрдпрдо 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2016 рд╕े рдк्рд░рд╡ृрдд्рдд рд╕рдордЭे рдЬाрдпेंрдЧे। рдпрд╣ рднी рдЖрджेрд╢ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдХे 2019 рдХे рд╢ाрд╕рдиाрджेрд╢ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡ेрддрди рдХा рдкुрдирд░्рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХिрдпा рдЬाрдп рдпрд╣ рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рд╣िрддों рдХे рдЦिрд▓ाрдл рд╣ै। рдЬिрди рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдиे рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рдирд╣ीं рд▓ी рдЙрдирдХो рд╡िрдд्рддीрдп рдиुрдХрд╕ाрди рд╣ोрдЧा। рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдЗрд╕ рд╣рдардзрд░्рдоिрддा рдХे рдЦिрд▓ाрдл рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣ाрдИрдХोрд░्рдЯ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рд╕ुрдк्рд░ीрдо рдХोрд░्рдЯ рддрдХ рд▓рдб़ाрдИ рд▓рдб़ेंрдЧे।

Friday, 19 December 2025

Edu News 20 Dec 2025


 







рд╢िрдХ्рд╖ा рдЬрдЧрдд рд╕рдоाрдЪाрд░ 20 рджिрд╕ंрдмрд░ 2025


 













рдЪрдпрди - рдк्рд░ोрди्рдирддрдо рд╡ेрддрди рдХे рдмाрдж рд╡ेрддрди рдкुрдирд░्рдиिрдзाрд░рдг рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें


 

рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕ेрд╡рдХ рд╡ेрддрди рдиिрдпрдо рд╕ंрд╢ोрдзрди .... рдЪрдпрди рдк्рд░ोрди्рдирдд рд╡ेрддрдирдоाрди рдоें рд╡ेрддрдирд╡ृрдж्рдзि рджेрдп рдирд╣ी рд╣ो рдкाрдПрдЧी ।

 










рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб: рдирд╣ीं рдоिрд▓ рд░рд╣ा рдХोрдИ рдкрдв़рдиे рд╡ाрд▓ा, рд▓рдЧ рдЧрдпा рд╕्рдХूрд▓ рдкрд░ рддाрд▓ा, рджो рд╕рд╣ाрдпрдХ рдЕрдз्рдпाрдкрдХों рдХो рдХिрдпा рджूрд╕рд░े рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдЕрдЯैрдЪ


 рдкрд╣ाрдб़ों рдоें рдкрд▓ाрдпрди рд╕े рдмंрдж рд╣ो рд░рд╣े рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕्рдХूрд▓ों рдХी рддрд░рд╣ рдоैрджाрди рдХे рдЬрдирдкрдж рд╣рд░िрдж्рд╡ाрд░ рдоें рд░ाрдЬрдХीрдп рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдмрдЪ्рдЪे рд╡िрд╣ीрди рд╣ोрдиे рд▓рдЧे рд╣ैं। рджрд░рдЕрд╕рд▓, рд░ाрдЬрдХीрдп рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдШोрд▓ूрд╡ाрд▓ा рдоें рддीрди рдоाрд╣ рдкрд╣рд▓े рдмिрд╣ाрд░ рдХे рджो рдмрдЪ्рдЪे рдиाрдо рдХрдЯाрд╡рдХрд░ рдЪрд▓े рдЧрдП рдеे। рдЗрд╕рд▓िрдП рдмрдЪ्рдЪे рдирд╣ीं рд╣ोрдиे рд╕े рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕्рдХूрд▓ рдкрд░ рддाрд▓ा рд▓рдЧ рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рддैрдиाрдд рджो рд╕рд╣ाрдпрдХ рдЕрдз्рдпाрдкрдХों рдХो рднी рджूрд╕рд░े рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рдЕрдЯैрдЪ рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

рд╡िрдХाрд╕ рдЦंрдб рдмрд╣ाрджрд░ाрдмाрдж рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХी рдЧ्рд░ाрдо рдкंрдЪाрдпрдд рдЧ्рд░ाрдо рд░ाрдпрдкुрд░ рджрд░ेрдб़ा рдХे рдордЬрд░ा рдЧांрд╡ рдШोрд▓ूрд╡ाрд▓ा рдХे рдиाрдо рд╕рд╣рджेрд╡рдкुрд░ рдоें рд░ाрдЬрдХीрдп рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╕्рдХूрд▓ рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рд╕рд╣рджेрд╡ рдоें рднी рд░ाрдЬрдХीрдп рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╣ै। рджोрдиों рд╕्рдХूрд▓ों рдХे рдмीрдЪ рд▓рдЧрднрдЧ рдкांрдЪ рд╕ौ рдоीрдЯрд░ рдХे рджाрдпрд░े рдоें рд╣ै। рдШोрд▓ूрд╡ाрд▓ा рдЫोрдЯा рдЧांрд╡ рд╣ै, рдЧांрд╡ рдХे рдЕрдзिрдХांрд╢ рдмрдЪ्рдЪे рдиिрдЬी рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं। рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рдШोрд▓ूрд╡ाрд▓ा рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдмрдЪ्рдЪों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдиिрд░ंрддрд░ рдХрдо рд╣ोрддी рдЪрд▓ी рдЧрдИ।

рдмрдЪ्рдЪों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╢ूрди्рдп рд╣ो рдЧрдИ
рд╕्рдеिрддि рдпрд╣ рдкрд╣ुंрдЪ рдЧрдИ рдХि рдЪाрд▓ू рд╡िрдд्рддीрдп рд╡рд░्рд╖ рдоें рдмिрд╣ाрд░ рдХे рдПрдХ рд╢्рд░рдоिрдХ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рджो рдмрдЪ्рдЪे рдХрдХ्рд╖ा рджो рдФрд░ рдХрдХ्рд╖ा рддीрди рдоें рд░рд╣ рдЧрдП। рдкрд░िрд╡ाрд░ рддीрди рдоाрд╣ рдкрд╣рд▓े рдЬрдм рд╡ाрдкрд╕ рдмिрд╣ाрд░ рдЪрд▓ा рдЧрдпा рддो рдмрдЪ्рдЪे рднी рдиाрдо рдХрдЯрд╡ाрдХрд░ рд╕ाрде рдЪрд▓े рдЧрдП। рдЗрд╕рд╕े рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдмрдЪ्рдЪों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╢ूрди्рдп рд╣ो рдЧрдИ।


рдЗрд╕ рд╡рдЬрд╣ рд╕े рдЙрдк рд╢िрдХ्рд╖ा рдЕрдзिрдХाрд░ी рдмрд╣ाрджрд░ाрдмाрдж рдХे рдкрдд्рд░ рдкрд░ рдЫाрдд्рд░ рд╕ंрдЦ्рдпा рд╢ूрди्рдп рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╕्рдХूрд▓ рдкрд░ рддाрд▓ा рд▓рдЯрдХ рдЧрдпा рд╣ै। рджोрдиों рд╕рд╣ाрдпрдХ рдЕрдз्рдпाрдкрдХों рдХो 31 рдоाрд░्рдЪ 2026 рддрдХ рдирд╡ोрджрдп рдирдЧрд░ рдХे рд░ाрдЬрдХीрдп рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рддैрдиाрдд рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдоाрдиा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдЬрдирдкрдж рдХा рдкрд╣рд▓ा рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╣ै, рдЬो рдмрдЪ्рдЪों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╢ूрди्рдп рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЪाрд▓ू рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕рдд्рд░ рдХे рд▓िрдП рдмंрдж рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

рд╕्рдеाрдИ рд░ूрдк рд╕े рдмंрдж рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдоांрдЧा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡

рд░ाрдЬрдХीрдп рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдШोрд▓ूрд╡ाрд▓ा рдХो рд╕्рдеाрдпी рд░ूрдк рд╕े рдмंрдж рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдк рд╢िрдХ्рд╖ा рдЕрдзिрдХाрд░ी рд╕े рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рдоांрдЧा рдЧрдпा рд╣ै। рдЬिрд▓ा рд╢िрдХ्рд╖ा рдЕрдзिрдХाрд░ी (рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा) рдХी рдУрд░ рд╕े рд╕्рдХूрд▓ рдХो рдмंрдж рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рджेрдиे рдХे рдиिрд░्рджेрд╢ рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं, рддाрдХि рд╕्рдХूрд▓ рдХो рдмंрдж рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдЪ्рдЪाрдзिрдХाрд░िрдпों рдХी рдЕрдиुрдорддि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी рдЬा рд╕рдХे।

рдкांрдЪ рд╕ौ рдоीрдЯрд░ рдкрд░ рджो рд╕्рдХूрд▓ рдкрд░ рднी рд╕рд╡ाрд▓

рд░ाрдЬрдХीрдп рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдШोрд▓ूрд╡ाрд▓ा рдЧांрд╡ рдоें рди рд╣ोрдХрд░ рд╕рд╣рджेрд╡рдкुрд░ рдоें рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рд╕рд╣рджेрд╡рдкुрд░ рдоें рднी рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕्рдХूрд▓ рд╣ै। рдРрд╕े рдоें рд╕рд╡ाрд▓ рдЦрдб़ा рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै рдХि рдЖрдЦिрд░ рдкांрдЪ рд╕ौ рдоीрдЯрд░ рдХे рджाрдпрд░े рдоें рджो рд╕्рдХूрд▓ рдХैрд╕े рдмрдиाрдП рдЧрдП рдФрд░ рдШोрд▓ूрд╡ाрд▓ा рдоें рд╕्рдХूрд▓ рдХ्рдпों рдирд╣ीं рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा। рдпे рд╕рд╡ाрд▓ рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╢िрдХ्рд╖ा рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдХो рд╕рд╡ाрд▓ों рдХे рдШेрд░े рдоें рдЦрдб़े рд░рд╣े рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рд╕рд░рдХाрд░ी рдзрди рдЦрд░्рдЪ рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рднी рдШोрд▓ूрд╡ाрд▓ा рдоें рд╕्рдХूрд▓ рди рдЦोрд▓рдХрд░ рд╕рд╣рджेрд╡рдкुрд░ рдоें рдмрдиाрдпा।

рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдПрдХ рднी рдЫाрдд्рд░ рдирд╣ीं рд╣ोрдиे рдкрд░ рдлिрд▓рд╣ाрд▓ рд╕्рдХूрд▓ рдоें рддैрдиाрдд рджोрдиों рд╕рд╣ाрдпрдХ рдЕрдз्рдпाрдкрдХों рдХो рджूрд╕рд░े рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рдЕрдЯैрдЪ рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдЬрдм рддрдХ рдЕрди्рдп рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдкрдж рд░िрдХ्рдд рдирд╣ीं рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं, рддрдм рддрдХ рджोрдиों рд╕рд╣ाрдпрдХ рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдЕрдЯैрдЪ рд░рд╣ेंрдЧे।  -рдЖрд╢ुрддोрд╖ рднंрдбाрд░ी, рдЬिрд▓ा рд╢िрдХ्рд╖ा рдЕрдзिрдХाрд░ी (рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा), рд╣рд░िрдж्рд╡ाрд░